Mag ik je vergeven?

 

Vergeven is een term die ik al heel jong leerde.

Als wij vroeger in ons gezin ruzie maakten, dan moesten we aan de ander vragen om het goed te maken. Op een gegeven moment werd het gewoon een uitdrukking. Iets van ‘goedmaken?’ Dat werd vragend gesteld, snel uitgesproken, en meestal een tijdje na een conflictje, waarbij één van de partijen bemerkte dat de ander echt niet verder wilde, als het eerst niet ‘goed gemaakt’ was. De manier om het goed te maken was een hoofdknikje te geven als antwoord op de ‘goedmaakvraag’.

Als de ander dat dan niet wilde, begon alles van voren af aan. Ik heb altijd gedacht, dat dit hetzelfde was als vergeven.

Daarnaast heb ik al jong geleerd dat in Bijbelse termen er ook sprake van vergeving kan zijn. Dat is als God je zonden vergeeft. In het kerkelijke milieu waarin ik opgroeide werkte dit als volgt: ‘We doen niet alleen zonden, hadden die al vanaf onze geboorte. Al voor onze geboorte om precies te zijn. Soort genetische zonde. Dat noemde men ‘erfzonde’, je hebt dat geërfd. En het maakt niet uit of je ouders nu al dan niet goed geleefd hebben. De lijn van de erfzonde gaat terug tot Adam. Nou ja eigenlijk tot Eva. Zij was degene die Adam verleidde tot het eten van een verboden vrucht. Dat dit een appel zou zijn staat nergens in de Bijbel.

Kan me niet anders heugen dan dat er van de preekstoel gezegd werd dat we in zonden ontvangen en geboren zijn. Zo noemde men dat. Kan me ook nog een dominee herinneren die van tijd tot tijd uitriep: ’Gemeente u gaat niet naar de hel, omdat u zonde doet, maar omdat u zonde bent.’

Er was wel sprake van de mogelijkheid tot vergeving. Die gold dan wel alleen voor de uitverkorenen. Dat was een select groepje mensen dat via een systeem van uitverkiezing op weg naar de hemel was. Daar waren er maar een paar van. Het kon zomaar zijn in een kerk van een zes of zevenhonderd mensen dat er een stuk of vier, vijf uitverkorenen, ook wel bekeerde mensen genoemd, zaten. Deze bekeerde mensen gingen via een ingewikkeld systeem, dat begon met  wanhopen aan jezelf en eindigde met de overtuiging dat ze vergeving hadden ontvangen.

Dit waren de ‘kurken waar de wereld op drijft’. Alleen zij waren de reden dat de wereld nog niet verwoest was. En zolang er nog mensen tot bekeerd moesten worden, zolang was er hoop. Ik wist al vrij jong iets van kansberekening en statistiek. Zag dus ook wel dat de kans om ooit in de hemel terecht te komen niet zo groot was. Vergeet nooit weer dat een dominee, tijdens een doopdienst de woorden riep: ‘Geliefde ouders, vergeet niet dat als uw kinderen niet tot bekering komen (wat alleen kon als ze uitverkoren waren) het  brandhoutjes voor de hel zijn.’

Vergeven had voor mij twee dimensies: De eerste dat je het goedmaakt en dan is alles weg. De tweede was een goddelijke en meer een uitzondering dan een regel.

Inmiddels jaren verder heb ik de kerkelijke groepering, waarin ik ooit opgroeide, achter me gelaten. Ben anders gaan denken over God, Jezus, de bijbel en de mens. Toch is nog heel lang dat oude beeld van deze  manier van vergeven bij mij blijven hangen.

Pas een aantal jaar geleden viel het voor mij het kwartje. Nou ja, toen kwam ik tot een ander inzicht.
Ik bekeek een film die ging over een school-shooting in Amerika. Een verfilming van een waargebeurd verhaal. In hoeverre de film, ‘Amish Grace’, echt recht doet aan de werkelijkheid weet ik niet. Maar wat ik zag was het volgende:

Er was een klein schooltje in een Amish-gemeenschap. Ergens in Pennsylvania. Daar komt op een  dag, een man binnenstappen. Met wapens. Hij kent de gemeenschap die hem nooit wat misdaan heeft.  Hij is degene die bij de boeren de melk ophaalt.

Hij doodt een aantal kinderen en verwondt anderen, waarna hij zichzelf doodschiet.

De ‘oudsten’ die een soort gemeenteraad vormen, besluiten binnen een dag naar het huis van de schutter te gaan.  Bij die groep oudsten zit ook een vader van een slachtoffertje. Deze oudsten geven aan bij de vrouw van de dader, dat ze hem hebben vergeven.

Op de vraag die ze later krijgen hoe ze toch zo snel  konden vergeven en of dit wel echt was, is het volgende antwoord mij altijd bijgebleven.

Ik weet natuurlijk niet de letterlijke tekst, wel de inhoud. Het ging ongeveer zo: “Vergeven is geen emotie. Het is een daad. Een bewuste daad. Waarmee we niets goedpraten of goedmaken. We zetten ons alleen vrij van de daad. Plaatsen de dader tussen hem en zijn rechter (waar ze God mee bedoelden). Maar we willen de dader niet laten heersen in ons hart. Wij nemen afstand van wat hij deed. Als we hem toestaan om in ons te wonen zal hij ons bezetten met een zuur dat ons ook doodt.’ Hier valt nog heel veel over te zeggen. Maar de kern van dit verhaal was wel: ‘vergeving komt uit een open hart, of komt niet.’

Sindsdien zie ik vergeven helemaal los van schuld bekennen. Of van excuus aanbieden. Vergeven werkt als een mechanisme dat jezelf vrij zet. Daarnaast kan het  mensen weer in verbinding brengen met elkaar. Dat is wanneer er naast de vergeving ook sprake is van verzoening.

Vergeving is iets wat je schenkt of wat je geschonken wordt, je vraagt er niet om.

(uit ons boek Kop of Munt; soms zomaar weer razend actueel)